Osmanlı devleti

Osmanlı dev­letinin kurucusu Osman Gazi, Şeyh Edebali'nın evi­ne misafir olur. Yatsı namazını kıldıktan sonra, misafir odasına çekilir Sedirin üzerinde serili bulunan pamuk yatağın üzerine uzanacağı sırada, gözüne duvarda asılı duran bir kitap iliş­ti. Hemen ayağı kalktı. Kitabın Kur'an-ı Kerîm olduğunu anlayan Osman Gazi yatmaktan vaz­geçti.

Şeyh Edebalı, sabah namazına çağırmak için Osman Gazi'nin odasına girdiği zaman, onu diz çökmüş halde Kur'ân'ı Kerîm okuyor vaziyette buldu. Şeyh Edebalı ayrıca yatağın tertibinin hiç bozulmamış olduğunu da hayret­le müşahade ettikten sonra, serilen döşeği be­ğenmedi zannıyla üzüntülü bir şekilde, Osman Gazi'ye, yatağa neden girmediğini sordu.

Tabii ki Hürrem Sultan değildi.
Rodos'un fethi, Mohaç ve I. Viyana Kuşatması da değildi.
Osmanlı Devleti'ndeki şehzade isyanları da değildi.
Bu ifademizden bu olayların önemsiz oldukları gibi bir netice çıkmamalıdır. Bu olaylar, Osmanlı Devleti'nin geleceğini de Avrupa'nın ve Ortadoğu'nun geleceğini de, Kuzey Afrika ve Doğu Akdeniz'in geleceğini de çok yakından etkilemiştir.

Ancak, bizim bahsedeceğimiz olay bütün Akdeniz'i, onun tarihsel önemini, Akdeniz ülkelerinin geleceğini, Avrupa'da ki kuzey ve güney dengesini tek kelimeyle bütün dünyanın geleceğini çok yakından ilgilendirmiş hatta, iddialı bir tabirle belirlemiştir.
1498'de Portekizliler Vasco de Gama vasıtasıyla Afrika'nın Ümit Burnu'nu dolaşıp Hindistan'a ulaştılar. Güçlü donanmalarıyla Hint sahillerini ellerine geçirmeye başladılar. Suriye ve Mısır üzerinden Akdeniz'e gelen malların önü kesildi. Akdeniz ülkelerinin ve Osmanlıların bundan elde ettikleri gelirler giderek azalmaya başladı.

Üstün zekâlıların ve yeteneklilerin eğitim-öğretimi için kurulan ve Türk-İslam Eğitim Tarihi’nde olduğu kadar, Dünya Eğitim Tarihi’nde de çok önemli yere sahip olan Enderun Mektebi, tarihten günümüze eğitimde çok önemli bir yer tutmaktadır.


Enderun, bir şeyin iç kısmı, iç yüzü, dâhili, harem dairesi gibi anlamlara gelmekte olup Enderun Mektebi ise Osmanlı Devleti’nde mülkî, idarî, diplomatik ve diğer önemli kadronun yetiştirildiği yerdir. Bu bağlamda Enderun Mektebi, dünyanın ilk “kamu yönetimi okulu” olarak da nitelendirilebilir. Osmanlı’yı cihan devleti yapan kurumların en başında bu Enderun Mektebi gelir ki, Osmanlı Devleti’nin ihtiyaç duyduğu devlet adamı kadrosu bu mektepten yetişirdi.

Osmanlı devletinin sınırları Avrupa içlerine kadar uzandığı mühteşem süleyman devrinin fransa'sınında kadın ve erkeğin birbirine sarılarak dans ettikleri haberi Kanuniye ulaşınca Osmanlı hakanının zamanın Fransa kralına bir mektup yazıp, mektubunda:

"Ben ki;kırksekiz krallığın hakanı Sultan Suleyman Han'ım.Seferimden aldığım habere göre ,memleketinizde dans namı altında kadın-erkek birbirine sarılmak suretiyle herkezin gözü önünde faydasız işlerişlemekte olduğunu işitmişimdir.

....İş bu rezaletin memleketime de sirayeti ihtimali muvacehesinde name-i hümayunum yed'inize(elinize) bulaşmasından itibaren derhal son verildiği taktirde,bizzat orduya hümayumumla gelip men'e muktedirim ."

İnsanlığınn yüz akı olan Osmanlı Devleti’nin duraklama devresine girmesinin sebebini, bir yazar şöyle izah (!) ediyor: “Nedeni çok açık. Şehzade Mustafa yerine Sarhoş Sarı Selim tahta geçmiştir de ondan.” Sayısız kitaplarda yer alan, okullarda okutulan bu hususu tekrar etmek, iki yüz yıldan beri Doğu’ya musallat olmuş fikir ve zihin tembelliğinin tipik bir ürünüdür.

İnsanlığın kaderinde müessir olan bir hâdiseyi, bir kişinin sarhoşluğuna veya beceriksizliğine ancak biz bağlayabiliriz; aradığımız sorunun cevabını bulmanın rahatlığıyla da uykuya yatabiliriz.

Zaten mesûliyetlerden rahatça sıyrılabilen bu hâlimiz, iki yüz yıldan beri Doğu’ya bir kurtarıcı bekletmiyor mu? O kurtarıcı da bir türlü gelmiyor; Doğunun mâkus tâlihi de sürüp gidiyor.